Saint Laurent Productions présente … Emilia Pérez: Hoe een modeontwerper filmproducer werd

Nu is de samenwerking tussen film en mode an sich een bekend fenomeen. Sterren promoten films in de mooiste modecreaties op de rode loper. Daarnaast wordt er geregeld aangeklopt bij ontwerpers om kostuums te ontwerpen, met Hubert de Givenchy wellicht als bekendste voorbeeld. Maar hoe verschilt de aanpak van Saint Laurent van eerdere samenwerkingen tussen modehuizen en Hollywood? Reden genoeg om deze wisselwerking eens onder de loep te nemen.

Chanel als publiekstrekker

Na de Grote Depressie in 1929 bleven de bezoekersaantallen van bioscopen achter. Studiobons Samuel Goldwyn dacht echter de oplossing gevonden te hebben om deze cijfers op te krikken. Hij geloofde dat vooral vrouwen naar de film gingen om te zien hoe andere vrouwen zich kleden. Om deze doelgroep aan te spreken, richtte Goldwyn zijn vizier op de Parijse haute couture. In 1931 liet hij niemand minder dan Coco Chanel met veel bombarie aanrukken om zijn sterren van United Artists, onder wie Gloria Swanson, zowel op het witte doek als daarbuiten te kleden. De deal was dat Chanel voor een miljoen dollar tweemaal per jaar zou afreizen naar La La Land.

Het luidde de eerste samenwerking tussen Hollywood en de Parijse modewereld in. De ontwerpen van Chanel stonden voor ingetogen chic en zouden daarmee, aldus Goldwyn, klasse naar Hollywood brengen, dat toch vooral hing naar het extravagante en theatrale. Uiteindelijk werkte Chanel mee aan drie films, waaronder Tonight or Never (1931) waarin Swanson een operadiva speelt. Het ontwerpproces verliep echter niet zonder slag of stoot. Swanson had namelijk René Hubert als vaste ontwerper en zag de samenwerking met Chanel helemaal niet zitten. Maar wie betaalt, bepaalt, en aangezien Swanson niet in haar contract had opgenomen dat ze alleen samen wilde werken met Hubert, moest ze van Goldwyn genoegen nemen met Chanel.[1]

Chanel was op haar beurt ook niet in haar nopjes met Swanson. Tijdens de filmproductie raakte Swanson zwanger van haar Ierse minnaar Michael Farmer. En dat terwijl ze nog getrouwd was! Nu was dat echter niet hetgeen waar Chanel over viel, maar wel over het feit dat Swanson aankwam en daarmee mogelijk de lijn van haar ontwerpen teniet zou doen. Desondanks mag het eindresultaat er wezen. Zo draagt Swanson een elegante, simpele zwarte jurk geheel in de stijl van Chanel (afb. 2), zonder dat er van de zwangerschap ook maar iets te zien is.

De eenvoud van de jurk is meteen ook de reden waarom de samenwerking tussen Hollywood en Chanel geen lang leven beschoren was. De ontwerpen waren simpelweg niet spectaculair genoeg. Vooral in tijden van crisis, was het escapisme van glitter en glamour een opleving in trek. Desalniettemin kan de samenwerking voor Chanel als een succes gezien worden. Immers breidde ze haar internationale reputatie uit en maakte ze contacten met de Amerikaanse pers. Overigens zou ze later ook nog voor films ontwerpen, als hield ze het wel bij Franse regisseurs als Jean Renoir.[2]

Als het over de relatie tussen mode en film gaat, kun je niet om Audrey Hepburn en Hubert de Givenchy heen. In tegenstelling tot het voorbeeld hierboven, was het Hepburn zelf die de aanzet gaf voor een samenwerking met de jonge Franse ontwerper. Voor haar eerste Hollywood film Roman Holiday (1953), waarmee ze bovendien meteen een Oscar in de wacht sleepte, ontwierp Edith Head de kostuums. Head was destijds hoofd kostuumontwerp bij Paramount Studio. In die rol was zij gewend om aan het voluptueuze schoonheidsideaal van de studio te voldoen, waarbij haar ontwerpen de sterke punten benadrukten en de zwakkere punten maskeerden. Voor de androgyne Hepburn betekende dat de jurken een lage taille kregen met een volle rok, om zo het idee van een zandloperfiguur te creëren. Haar prominent aanwezige sleutelbenen werden bovendien bedekt door middel van juwelen (afb. 3) of een kraag (afb. 4).[3] 

Voor de film Sabrina (1954) tekende Head wederom voor de kostuums. In deze film speelt Hepburn de dochter van een Engelse chauffeur van een schatrijke Amerikaanse familie, die na een verblijf in Parijs terugkeert als een vrouw van de wereld. Hepburn overtuigde de regisseur dat het beter was om samen te werken met een Europese couturier om deze transformatie te onderstrepen.[4] In eerste instantie klopten ze bij Balenciaga aan, maar die had geen tijd. Zo kwamen ze bij Givenchy terecht. Hij had eveneens geen tijd om iets nieuws te maken, maar Hepburn kon wel drie looks uit de lente/zomer 1953 collectie meenemen en de rest was mode- én filmgeschiedenis. Wie kent immers niet de witte strapless jurk met uitwaaierende rok met zwarte bloemmotieven (afb. 5)? Of de strakke lijnen van de Little Black Dress met hooggesloten halslijn en strikjes (afb. 6), dat het androgyne uiterlijk van Hepburn complementeerde? Hoewel het belang van de kostuumontwerpen enorm was, ontving Givenchy geen credits hiervoor. Sterker nog; Head is altijd vol blijven houden dat zij de zwarte jurk had ontworpen. Hepburn liet dit echter niet zomaar over haar kant gaan en liet in haar contract opnemen dat Givenchy voortaan ontwerpcredits zou krijgen.

De meest iconische samenwerking van Hepburn en Givenchy blijft echter Breakfast at Tiffany’s (1961) waarin ze de escorte Holly Golightly speelt. Of je de film zelf nu wel of niet gezien hebt, iedereen heeft het beeld van Hepburn voor de etalage van Tiffany’s in haar elegante zwarte jurk met een croissant in haar hand wel ooit gezien (afb. 7). Hepburn had eigenhandig voor de jurk uit de herfst/winter 1960 collectie gekozen, om het idee te benadrukken dat ze de nacht had doorgehaald. Ze liet ook haar stempel achter op de bekende roze jurk uit de film die zich nu in de collectie van het Kunstmuseum bevindt (afb. 8). Oorspronkelijk was deze jurk namelijk uitgevoerd in zwart, maar Hepburn wilde de jurk in het roze om te benadrukken dat Golightly in een fantasiewereld leeft. Bovendien paste het bij haar speelse karakter.[5] 

Regisseur Baz Luhrmann staat bekend om zijn extravagante films die een lust voor het oog zijn. Van Moulin Rouge(2001) tot zijn meest recente film Elvis (2022); het zijn allemaal visuele spektakels. Dat Luhrmann daarbij veel waarde hecht aan de kleding, is dan ook niet vreemd. Zoals hij zelf stelt: “The movies I make, I think about them like couture frocks. Very rarified.”[6] Zijn partner in leven en werk, kostuumontwerper Catherine Martin, voegt hier aan toe: “For Baz, character and clothes are indivisible.”[7]

Wat kostuums betreft, klopt het duo regelmatig aan bij Miuccia Prada. Sinds 1996 is zij een goede vriend van het koppel. In dat jaar hielp Prada met het ontwerpen van het pak voor Leonardo DiCaprio in de film Romeo + Juliet. Toch duurde het bijna twintig jaar voordat ze een meer intensieve samenwerking aangingen voor de film The Great Gatsby (2013). De film, gebaseerd op het gelijknamige boek van F. Scott Fitzgerald, speelt zich af in de roaring twenties en biedt daarmee bij uitstek de gelegenheid om goed uit te pakken op kostuumgebied. Voor de eerste tests gebruikte Martin outfits van Prada, die qua toon erg goed paste. Daarom besloot ze om bij Prada zelf aan te kloppen om mee te ontwerpen aan de uitzinnige outfits voor de feestscènes. Uiteindelijk was Prada verantwoordelijk voor 40 looks. Martin zocht in het archief van Prada en Miu Miu en koos outfits uit als basis, die Prada vervolgens aanpaste voor de film. Carey Mulligan, die Daisy Buchanan speelde, droeg één jurk van Prada die gebaseerd was op een jurk uit de lente/zomer collectie 2010. Mulligan omschreef het dragen van de jurk (afb. 9) als: “It was like wearing chain mail or armor, and it was brilliant for that scene, which required a calm gravitas from my character, a sense of social weight and grandeur.”[8] De juwelen waren bovendien afkomstig van Tiffany’s. 

Voor Elvis (2022) werkte Martin wederom samen met Prada. De samenwerking begon al een jaar voordat de film uitkwam, toen Prada de cast kleedde voor het Met gala.[9] Zoals ook bij The Great Gatsby, werd er gekozen om geen historische stijlen te reconstrueren, maar nieuwe kleding te ontwerpen in de stijl van. Zo ontwierp Martin voor het eerste optreden van Elvis (Austin Butler) een roze pak gecombineerd met daaronder een zwart kanten blouse (afb. 10) omdat de zanger hield van de combinatie van roze en zwart. Daarnaast speelde hij op zulke manieren met mannelijkheid. Natuurlijk konden de kenmerkende, extravagante outfits die Elvis droeg in Las Vegas ook niet ontbreken (afb. 11). Hoewel Prada enkele outfits ontwierp voor Elvis, richtte zij zich met name op Priscilla Presley (Olivia DeJonge) om haar status als stijlicoon te onderstrepen.[10]

In de samenwerking tussen Luhrman, Martin en Prada, blijft Martin dus duidelijk leidend als kostuumontwerper. Zij bepaalt de visie en zorgt voor de meeste ontwerpen in de film, de ontwerpen van Prada zijn feitelijk ondergeschikt. Prada krijgt dan ook geen credit als kostuumontwerper.  

In alle voorgaande gevallen betreft het dus modeontwerpers die kostuums ontwerpen voor een film. Hoewel Yves Saint Laurent dit ook gedaan heeft, bijvoorbeeld voor Catherine Deneuve in Belle de Jour (1966), is dit wat Anthony Vaccarello beslist niet wil met zijn Saint Laurent Productions. Hij richtte deze onafhankelijke tak van Saint Laurent in 2023 op met als enige doel het produceren van films. Hiermee kan hij zijn passie voor film vormgeven, die hij ontwikkelde toen hij opgroeide in, naar eigen zeggen, het grijze België. Vaccarello benadrukt dat hij film en mode als twee verschillende disciplines ziet, “collaborating only to create a sense of aesthetic consistency, not to market products.”[11] Hij ziet zijn taak vooral weggelegd in het financieel ondersteunen van projecten en regisseurs die hij uitkiest, juist omdat het steeds moeilijker wordt om filmprojecten van de grond te krijgen. Toch waren regisseurs in eerste instantie huiverig om de samenwerking met een modehuis aan te gaan, omdat zij vreesden als marketing tool gebruikt te worden. Vaccarello zegt echter expliciet dat hij ver weg wil blijven van typische ‘modefilms’. Zoals hij zelf zegt: “I will not produce a film about fashion or use film as an opportunity to make a brand shine.”[12] 

Vorig jaar beleefde Saint Laurent Productions zijn première op het Cannes Filmfestival met Pedro Almodóvar’s korte film Strange Way of Life (2023), een queer western met Ethan Hawke en Pedro Pascal in de hoofdrollen. Vaccarello ontwierp eveneens de kleurrijke kostuums voor de film. Almodóvar gaf als instructie mee dat hij western kleding met een moderne twist wilde, bijvoorbeeld door het gebruik van sterke kleuren. Daarnaast moest het eruit zien alsof de kleren waren gevonden op een vlooienmarkt. Vaccarello zegt hierover: “Which was a bit what I did when I first started at Saint Laurent [going back into the house archives], so we played with the first archive of what I did.”[13]

Bovendien onderkent Vaccarello het culturele kapitaal dat op deze manier verkregen kan worden. Voor altijd zal de naam Saint Laurent immers aan de filmprojecten verbonden blijven.[14] Dit geldt zeker in relatie tot Emilia Pérez, een film die zomaar geschiedenis zou kunnen schrijven, als het de beoogde Oscar beloftes kan inlossen. Zo ziet het ernaar uit dat Karla Sofía Gascón (afb. 12), die de titulaire rol speelt, de eerste transvrouw wordt die genomineerd wordt voor beste actrice. De film volgt de advocaat Rita (Zoe Saldaña) die een telefoontje ontvangt van een van Mexico’s grootste drugkartelbazen, Manitas del Monte (Karla Sofía Gascón). Manitas roept Rita’s hulp in om te verdwijnen en in transitie te gaan, om eindelijk zichzelf te kunnen zijn als vrouw. Hierbij laat hij diens vrouw Jessi (Selena Gomez) en kinderen achter. 

Virginie Montel is kostuumontwerper van de film. Zij ging voor een gestileerde look, waarbij kleur een belangrijke rol speelde om bepaalde gemoedstoestanden en karakterontwikkelingen uit te drukken. De film gaat immers om evolutie, met niet alleen de transitie van Emilia, maar ook Rita en Jessi ontwikkelen zich. Deze transformaties moesten uitgedrukt worden door middel van kleding. Zo draagt Emilia koelere tonen als ze niet de aandacht op zich wil vestigen. Door middel van accessoires werd er bovendien continuïteit gecreëerd in het karakter van Emilia. Zowel voor als na de transitie is zij namelijk dol op ringen. [15] 

Rita daarentegen cijfert zich in het begin van de film weg, wat zich vertaalt in grijze pakken met witte shirts. Montel voegt toe dat Saldaña in deze scènes ook padding onder de kleding droeg, zodat ze zich oncomfortabel zou voelen en bewegen. Later in de film voelt zij zich meer zelfverzekerd, waardoor ze haar lichaam steeds meer laat zien. Ze draagt dan bijvoorbeeld zijde of kasjmier. Daarnaast blijft ze pakken dragen, maar dan in felrood fluweel (afb. 13), waarmee ze visueel duidelijk maakt dat ze er mag zijn.[16]

In hoeverre Saint Laurent mee heeft gewerkt aan de kostuums is niet helemaal duidelijk, hoewel ze wel kleding leveren volgens The Hollywood Reporter.[17] In alle waarschijnlijkheid is Montel duidelijk de kostuumontwerper die de esthetiek van de film bepaalt, terwijl Saint Laurent hun archief en atelier ter beschikking stelt. De kleding die te zien is, zoals het bovengenoemde rode pak, past bijvoorbeeld perfect bij de esthetiek van Saint Laurent en brengt de iconische ‘le smoking’ in gedachten. Echter lijkt dit niet het uitgangspunt geweest te zijn voor Montel. Het is daarbij veelzeggend dat Vaccarello enkel een credit heeft als producer, niet voor het kostuumontwerp. 

In ieder geval maakt Emilia Pérez wel duidelijk dat Saint Laurent de film niet gebruikt als marketingtool. Tenminste, niet op het scherm, want bij de premières en andere publiciteitsevenementen gaat de cast gekleed in Saint Laurent. In de film kom het logo van Saint Laurent slechts eenmaal duidelijk in beeld op een schoenzool. Dit ondersteunt echter het verhaal, aangezien Rita op dat moment net een smak geld verdiend heeft met haar werk voor Manitas. De designerschoen dient dus als statussymbool om haar verbeterde financiële situatie te onderstrepen. Een andere referentie aan Saint Laurent is al een stuk minder duidelijk en zal velen zelfs helemaal ontgaan. Jessi draagt namelijk een oversized t-shirt waarop de tekst ‘Rive Gauche’ staat (trailer 1.30-1.37: https://www.youtube.com/watch?v=Qlbr7gJgBus)

Saint Laurent Productions lijkt dus inderdaad afstand te nemen van het daadwerkelijke ontwerpproces van kleding om zich op de productie te richten. Op die ene schoen en dat enkele t-shirt na, is Saint Laurent niet direct terug te zien in de film. Grote vraag nu is vooral of andere modehuizen in de voetsporen van Saint Laurent Productions zullen treden. Modeconglomeraten zoals Kering, waartoe Saint Laurent behoort, en LVMH hebben aan geld immers geen gebrek. Vooral als Emilia Pérez veel succes oogst tijdens het awards-seizoen, zullen andere mogelijk verleid worden om dit voorbeeld te volgen. Het valt te bezien hoe integer bijvoorbeeld LVMH te werk zal gaan, met de overduidelijke product placement van Louis Vuitton en Dior tijdens de Openingsceremonie van de Olympische Spelen nog vers in het geheugen. Het is echter alleen maar toe te juichen als modehuizen, zoals Saint Laurent Productions, de film zelf centraal stellen en met hun support riskante films een kans geven, zoals in het geval van Emilia Pérez.

Bronnen

[1] Sam Kashner. “Coco Chanel’s Little-Known Flirtation with Golden-Age Hollywood.” Vanity Fair, 8 februari 2017.

[2] Oriole Cullen en Connie Karol Burks (eds.). Gabrielle Chanel. Londen: Victoria & Albert Museum, 2024.

[3] Henry Wilkinson. “Costume to Couture: Audrey Hepburn and Hubert de Givenchy.” Dressing the Part: Costume Design for Film and Television (online course V&A Academy, 2023).

[4] Leendert de Jong. “Een Europese in Hollywood.” In Hubert de Givenchy: To Audrey With Love. Madelief Hohé (ed.). Zwolle: Waanders, 2016.

[5] Wilkinson (2023). 

[6] “Baz Luhrmann and Miuccia Prada on Their 30-Year Friendship—And Their Dazzling Costume Collaboration for Elvis.” Vogue, 29 mei 2022. https://www.vogue.com/article/baz-luhrmann-miuccia-prada-elvis-costume-conversation. Toegang op 5 november 2024.

[7] Charles Gant. “Obsessive research and over 90 sets: creating the look of ‘Elvis’.” Screen International, 7 februari 2023.

[8] Leslie Camhi. “All That Jazz. Miuccia Prada composes costumes for The Great Gatsby.” Vogue, September 2012.

[9] Martino Carrera. “Miuccia Prada and Baz Luhrmann Are at It Again for ‘Elvis’.” Women’s Wear Daily, 20 mei 2022, p. 14.

[10] Gant (2023).

[11] Eliana Brown. “Saint Laurent Wins At Cannes, But Will Other Fashion Houses Keep Making Movies?” L’Officiel USA, 29 mei 2024. https://www.lofficielusa.com/film-tv/saint-laurent-wins-at-cannes-but-will-other-fashion-houses-follow-suit-making-mov. Toegang op 5 november 2024.

[12] Ibid.

[13] Mark Holgate. “With Three Saint Laurent Productions at Cannes, Creative Director Anthony Vaccarello Talks Making Movies.” Vogue, 15 mei 2024. https://www.vogue.com/article/saint-laurent-productions-cannes. Toegang op 5 november 2024.

[14] Ibid.

[15] Sarah Shachat. “In ‘Emilia Pérez’, Even the Extras’ Costumes Have ‘Poetic Style’. Indiewire, 4 november 2024. https://www.indiewire.com/features/craft/emilia-perez-costumes-zoe-saldana-red-suit-interview-netflix-1235062148/. Toegang op 5 november 2024.

[16] Jazz Tangcay. “How ‘Emilia Pérez’ Costume Designer Used Silk and Cashmere for Zoe Saldaña’s Character to Reflect Confidence.” Variety, 6 november 2024. https://variety.com/2024/artisans/news/emilia-perez-costume-design-silk-and-cashmere-for-zoe-saldana-1236202654/. Toegang op 9 november 2024.

[17] Chris Gardner. “Très Chic! Saint Laurent Prods. Unites Film and Fashion at Cannes With Three Competition Titles.” The Hollywood Reporter, 16 mei 2024. https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/saint-laurent-productions-cannes-film-fashion-1235900258/. Toegang op 5 november 2024.