Reunited: piece d’estomac & tablier

Soms komt het voor dat we twee stoffen hebben die zeer vergelijkbaar zijn, maar dan toch nét even anders. Of lijken objecten bij elkaar te horen, maar klopt de herkomst dan weer net niet. Heel soms hebben we echter wel geluk – en door dat soort momenten is het goed om altijd met een scherpe blik naar de collectie te blijven kijken. 

Het zijn vaak toevallige ontdekkingen. Je zoekt bijvoorbeeld een bepaald object en wordt onderweg opeens met iets anders geconfronteerd. Zo schreef ik eerder al voor Kostuum (2022) over een ‘losse’ japonrok en sleep die ik toevallig tegenkwam toen ik een andere rok opborg en waarvan bleek dat we het bijpassende lijfje in de collectie hadden. De rok en het lijfje werden in verschillende jaren door verschillende schenkers geschonken, maar bleken toch afkomstig van dezelfde draagster. 

Vaak zijn het de minder goed gedocumenteerde objecten waarover nog veel te ontdekken is. Kledingstukken die niet compleet of in een slechte staat zijn en daardoor niet gauw voor een tentoonstelling gebruikt worden bijvoorbeeld. Maar onlangs bleek dat er zelfs van de ‘topstukken’ uit de collectie nog heel wat te ontdekken is. 

Namelijk over dit 18e -eeuwse schortje dat al sinds 1957 in onze collectie zit. Gemaakt met een zeer verfijnde knooptechniek en van een uitzonderlijke kwaliteit. Dit was zeker geen schort om mee te werken, maar een sierschort, gedragen bij een japon die van eenzelfde hoge kwaliteit moet zijn geweest.

Binnen de collectie werd dit sierschort, ook wel een tablier, dan ook vaak gecombineerd met een mantua van zeegroene zijde met ingeweven bloemen - eveneens een van de hoogtepunten uit de collectie. Vermoedelijk werden de twee oorspronkelijk gecombineerd door verzamelaar en grondlegger van de collectie Cruys Voorbergh. In de beginjaren van het Kostuummuseum (later overgegaan in het Kunstmuseum Den Haag), toen conservering nog in de kinderschoenen stond, stond deze japon zelfs samen met het schortje ‘eindeloos’ opgesteld – aldus een van onze vrijwilligers. 

Tegenwoordig stellen we de objecten minder vaak, en zeker niet meer zo lang op. Toch was deze combinatie een aantal jaar terug ook nog te zien op de tentoonstelling Femmes Fatales (2018), een tentoonstelling die later ook nog in Modemuseum Hasselt en Peabody Essex Museum te Salem (VS) te zien was.  

Vorig jaar kleedde ik voor onze tentoonstelling Royals & Rebels een 18e -eeuws kostuum aan met een openvallende overjapon. Om de ruimte tussen de voorpanden op te vullen en zo het daaronder gedragen keurslijf te bedekken, werd hiertussen een trapezevormig stuk stof gedragen: een stomacher of piece d’estomac. In dit geval werd er gekozen om de japon te combineren met een stomacher uit onze collectie van zijde knoopwerk versierd met kleurig passement. 

Niet veel later, toen ik een 18e -eeuws schort wilde opbergen in de lade naast de stomachers, viel een ander 18e -eeuwse schort op, namelijk het schort dat hierboven beschreven is. Het knoopwerk en de decoratie was wel héél vergelijkbaar was met de stomacher die ik enkele dagen eerder in mijn handen had. 

Dat de twee – de stomacher en het schortje – bij elkaar hoorden was niet meteen duidelijk. In de 18e eeuw werd decoratie van japonnen los verkocht, door de zogenaamde marchandes des modes, en er zijn dan ook veel versieringen die erg op elkaar lijken. Ook hebben de twee kostuumonderdelen een andere herkomst en zijn ze niet tegelijkertijd in de collectie opgenomen. 

De stomacher werd in 1965 aan het museum geschonken (net na het overlijden Cruys Voorbergh, die de twee vast graag samen had gezien). Het schortje werd al in 1957 in langdurige bruikleen gegeven aan het museum door de Stichting Vrienden van het Nederlands Costuummuseum, een stichting die was opgericht om kostuums in te zamelen voor het Kostuummuseum dat in 1951 in Den Haag werd opgericht. 

Doordat in onze collectiedatabase slechts te zien is dat een object afkomstig is van deze stichting, is het niet altijd duidelijk wie de ‘echte schenker’ is, namelijk degene die het object aan de Stichting schonk. Gelukkig is een groot deel van de oorspronkelijke administratie bewaard gebleven en konden we aan hand daarvan vaststellen dat het schort oorspronkelijk afkomstig is uit dezelfde familie als de stomacher. Zo zijn deze twee bijzondere objecten die al jaren in lades naast elkaar lagen weer herenigd!