Modern menstruatieondergoed: divers en duurzaam (deel 3)

Hoewel menstruatieondergoed vaak als revolutionair wordt gezien, is het concept niet nieuw. Dankzij geavanceerde absorberende technologieën kan een katoenen broekje tegenwoordig menstruatiebloed opnemen met een ingebouwde tussenlaag. Uit eerdere delen van deze serie blijkt echter dat dit product al meer dan een eeuw evolueert. Wat begon als een zoektocht om doeken aan het lijf te bevestigen tot het gebruik van plastic broekjes om bloed op te vangen, kleding te beschermen en doorlekken te voorkomen, heeft zich door innovatie en design ontwikkeld tot het moderne product van vandaag (foto 1).

Bijna elke vrouw heeft de menstruatieonderbroek inmiddels wel voorbij zien komen, via reclamecampagnes in steden, sociale media-algoritmes, influencer-video’s (foto 2), podcasts of aanbevelingen van klimaatbewuste vrienden. Sommigen zijn inmiddels enthousiaste gebruikers, terwijl anderen nog twijfelen aan de veiligheid of gebruiksgemak. Voor velen blijft het nog wennen aan het idee van omgaan met menstruatiebloed zonder de gebruikelijke wegwerpproducten.

De groeiende populariteit van menstruatieondergoed is te danken aan meerdere factoren. Het biedt een duurzaam alternatief voor wegwerpproducten, sluit aan bij de wens om schadelijke stoffen te vermijden en bevordert comfort door het gemak en het gebrek aan geritsel of geplak in de onderbroek. Daarnaast speelt de groeiende Menstruation-movement, die menstruatie normaliseert door het bespreekbaar te maken, een belangrijke rol (foto 3). Tot slot is de fem-care-industrie, zoals beschreven in Cash Flow: The Business of Menstruation van Camilla Mørk Røstvik, een lucratieve miljardenmarkt waar met dit product veel geld te verdienen valt. 

Het merk Thinx wordt vaak genoemd als het eerste merk dat menstruatieondergoed ‘mainstream’ maakte. Dit Amerikaanse merk introduceerde niet alleen innovatieve technologieën die het menstruatieondergoed functioneler en comfortabeler maakten, maar ook controversiële campagnes die de aandacht trokken (foto 4). Hoewel Thinx uiteindelijk kritiek kreeg vanwege de ontdekte schadelijke stoffen in het ondergoed, heeft het de weg voor nieuwe spelers op de menstruatiemarkt geopend.

Tegenwoordig is menstruatieondergoed overal verkrijgbaar, van fast fashion-ketens tot kleine ondernemers, en bijna elk menstruatieproductenmerk biedt het aan. Reclames richten zich vaak op empowerment, waarbij zelfvertrouwen, comfort en sportiviteit tijdens de menstruatie worden benadrukt (foto 5). Toch vervallen sommige campagnes nog steeds in stereotyperende beloftes dat je met deze producten fitter en vrijer zal voelen – alsof alle perikelen plots zijn verdwenen.

Ook op Nederlandse bodem zien we interessante ontwikkelingen. Bedrijven zoals Cute Cotton, Lotties Period en Yoni zetten in op biologisch katoen en voeren campagnes die empowerment en duurzaamheid centraal stellen (foto 6). Deze merken benadrukken dat polyester kruisjes, zoals nog veel wordt gebruikt, ongezond zijn. De focus ligt nu op het gebruik van natuurlijke materialen dat beter is voor het lichaam en milieu. Toch blijft er in de media enige twijfel over de hygiëne van dit ondergoed, met het advies om het niet langer dan 12 uur te dragen.

Een vernieuwend concept is de menstruatiewinkel, zoals Der Periodenladen in Berlijn, waar ik toevallig terechtkwam (foto 7). Hier kon ik voor het eerst menstruatieondergoed passen zodat ik de juiste maat kon vinden. Comfort blijft voor mij het allerbelangrijkste bij menstruatieondergoed, al is een mooi design zeker een leuke bonus. Hoe mooi zou het zijn als het voor toekomstige generaties de norm wordt om, net zoals bij een eerste beha, samen met je moeder een eerste menstruatieonderbroekje in de winkel uit te zoeken?

Waar menstruatieondergoed eerst voornamelijk functioneel was, zien we nu steeds meer modieuze varianten verschijnen. Hippe kleuren, prints en zelfs kant maken van menstruatieondergoed een fashionable item waar je er meerdere van in je kast moet hebben. Fashion design student Sian Hickey ging zelfs een stap verder door period-proof lingerie te ontwerpen die zowel sexy als functioneel is (foto 8). Deze ontwikkelingen laten zien dat menstruatieondergoed niet alleen praktisch kan zijn, maar ook stijlvol.

Menstruatieproducten worden ook steeds inclusiever. Dit begint al bij het taalgebruik: termen zoals "dameshygiëne" worden dankzij activisme steeds vaker vervangen door het neutralere "menstruatieproducten". Daarnaast wint de term "menstruators" terrein, om te benadrukken dat niet alleen vrouwen menstrueren, maar iedereen met een baarmoeder. Deze inclusie zien we ook terug in nieuwe producten, zoals boxershorts speciaal ontworpen voor transpersonen (foto 9) en aangepaste menstruatieproducten voor mensen met een beperking.

Ook is er meer aandacht voor size inclusivity. Waar menstruatieondergoed voorheen vooral in standaardmaten verkrijgbaar was, bieden steeds meer merken nu ook grotere maten aan (foto 10). Dit zorgt ervoor dat iedereen toegang heeft tot comfortabel en goed passend menstruatieondergoed.

Naast menstruatieondergoed groeit ook de belangstelling voor wasbaar maandverband. Dit product, dat een comeback heeft gemaakt, biedt ook een duurzaam alternatief voor wegwerpproducten. Toch is het vaak prijzig: een menstruatieonderbroek kost gemiddeld al snel 30 euro, wat het voor veel mensen onbetaalbaar maakt.

Gelukkig is wasbaar maandverband eenvoudig zelf te maken van vrolijke (rest)stoffen. Verscheidene organisaties, zoals The Pachamama Project, zetten zich in om kwetsbare groepen, zoals vluchtelingen, te ondersteunen door hen te voorzien van zelfgemaakte maandverbanden. Dit biedt waardevolle hulp voor mensen die te maken hebben met menstruatiearmoede – een groot probleem waar mensen beperkt toegang hebben tot de middelen om veilig en comfortabel te menstrueren. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen in Gaza, die afhankelijk zijn van geïmproviseerde alternatieven zoals tentresten.

De ontwikkeling en opkomst van menstruatieondergoed weerspiegelt een verschuiving in onze kijk op menstruatie en raakt thema’s als feminisme, duurzaamheid, hygiëne, gezondheid, comfort, inclusie, armoede en technologie. Hoewel deze innovatie een duurzamer en comfortabel alternatief biedt, blijft het vooralsnog beperkt tot een welvarende doelgroep. Het bevorderen van menstruatie-emancipatie blijft essentieel om wereldwijd de levens van menstrueerders te verbeteren – een strijd die verder rijkt dan dit onderbroekje alleen. 

Lees verder:

• https://www.theguardian.com/society/2017/sep/06/heavy-flow-are-period-pants-the-revolutionary-solution-to-an-age-old-problem
• https://www.theguardian.com/society/2021/sep/01/the-rise-of-period-pants-are-they-the-answer-to-menstrual-landfill-and-womens-prayers
• https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/17/bloeden-kan-voortaan-gewoon-in-je-onderbroek-a4069086 
• Mørk Røstvik, Camilla, Cash Flow: The businesses of menstruation, 2022.
• Vostral SL., Under wraps: A history of menstrual hygiene technology, 2008.
• Wittenzellner, Jana en Franka Schneider (ed.), Flow: The Exhibition on Menstruation, Museum Europäischer Kulturen Berlin, 2023.