Moderne visserstrui voor de laatste visser van Amsterdam.
Artikel
Met traditionele en computergegeneerde patronen vertelt de trui op symbolische wijze over Hendriks strijd en zijn Urkse roots. De trui werd vervolgens gemaakt met een 3D-breimachine van de onderzoeksgroep Fashion Research & Technology van de HvA.
Iconische trui
Uitgangspunt voor de trui is de zogenaamde Nederlandse visserstrui met het iconische T-model en uitgevoerd in dezelfde donkerblauwe kleur. Een visserstrui is een gebreide wollen trui die tussen ongeveer 1860 en 1950 werd gedragen door vissers en andere scheepsbemanning. Gebreide truien werden aanvankelijk als ondergoed gedragen in de vorm van een wollen borstrok. Halverwege de 19de eeuw werd de gebreide trui onderdeel van bovenkleding.
De Nederlandse visserstrui werd vermoedelijk geinspireerd door de gebreide truien die Engelse vissers droegen, de zogenaamde ganseys. Patronen en motieven werden in Nederland overgenomen en kregen in verschillende dorpen en gemeenschappen in Nederland een eigen leven. Zo ontstonden op verschillende plekken eigen varianten, inclusief een bijbehorende symboliek of betekenis.
Storytelling door middel van een visserstrui
Hendrik Kramer is de enige Amsterdamse commerciële Noordzeevisser. Onder het label ‘Wild ‘n Zilt’ probeert hij de visserij te verduurzamen, met behulp van de eerste uit een serie van inmiddels vier elektrisch aangedreven visserskotters die Nederland rijk is. Aan duurzame vis hangt een prijskaartje, die door manier waarop de visserijketen is ingericht niet kan worden doorberekend aan de consument. De visafslag hanteert namelijk geen aparte categorie voor duurzaam gevangen vis, waardoor dit kenmerk verloren gaat. Daarnaast vindt er onnodig veel CO2 uitstoot plaats doordat 80% van zijn vis niet in Nederland wordt verkocht, maar de wereld over wordt getransporteerd. Terwijl wij hier op onze beurt weer geïmporteerde vis eten. Zijn missie is dan ook om alleen te vangen wat nodig is en ervoor te zorgen dat deze duurzaam en lokaal gevangen vis direct bij Nederlandse restaurants en consumenten terechtkomt. Hoe vertel je dit verhaal in een trui?
Co-creatie: iedereen is ontwerper
Hendrik Kramer en zijn bemanning gingen als onderdeel van het project Keeping it Local aan de slag en ontwierpen het model Metanoia naar hun gelijknamige vissersboot. Uitgangspunt vormden de traditionele visserstruienmotieven en -patronen en hun symbolische betekenissen, zoals beschreven door Stella Ruhe in haar boeken over Visserstruien. Daarnaast werden er handmatig nieuwe, gemeenschap-specifieke patronen ontworpen en geprogrammeerd door de HvA. De combinatie van patronen vertellen, net als bij de traditionele visserstruien, samen een verhaal over het verleden, het heden maar ook de ambities voor de toekomst van de ontwerpers.
De trui van Hendrik en zijn collega’s is een combinatie geworden van traditionele en nieuwe patronen. De basis van de trui bestaat uit twee traditionele patronen die staan voor zee en vis, vervolgens de drie andreaskruisen van Amsterdam. Doordat de 3D Shima breimachine heel dunne naalden heeft, hebben de 3Dgebreide visserstruien een veel fijnere structuur dan hun historische voorgangers. Dat geeft weer andere mogelijkheden, zo kon er bijvoorbeeld een patroon van een net met daarin een delicaat uitgewerkte, natuurgetrouwe vis. Het is een schelvis, verwijzend naar het wapen van Urk, de roots van Hendrik Kramer en veel leden van zijn bemanning. Daarboven een modern golfpatroon, verwijzend naar het logo van Wild ’n Zilt en de naam van het schip: METANOIA. Dit betekent verandering van inzicht en verwijst naar de U-turn die de visserij op dit moment moet maken om te kunnen blijven voortbestaan. Centraal hierin staat fish to fork, ofwel de korte keten, d.w.z. lokaal verkregen, verkocht en gegeten.
Deze visie op de toekomst van de visserij is dan ook het onderwerp van het bovenste gedeelte van het voorpand. Op basis van een algoritme creëerde de computer een patroon dat een keten symboliseert, visueel geïnspireerd op een kabel om binnen de beeldtaal van de visserstruien te blijven. Deze keten bestaat in het midden van het paneel uit heel veel schakels en ontwikkelt zich naar de zijkanten toe naar steeds minder schakels en dus een kortere keten: de visie van Hendrik op de toekomst van de visserij.
Over Keepint it Local
Het maken van de visserstrui is onderdeel van het onderzoeksproject Keepint it Local waarbij truien worden ontworpen voor en in samenwerking met lokale – in dit geval Amsterdamse – gemeenschappen: de enige Amsterdamse beroeps-Noordzeevisser Hendrik Kramer & bemanning, studenten cultureel erfgoed van de Reinwardt Academie, modestudenten van het AMFI en ICT-studenten van de Hogeschool van Amsterdam.
Keeping it Local is een onderzoeksproject van het lectoraat Fashion Research & Technology van de HvA wordt onderzoek gedaan naar het verduurzamen van de mode industrie. Dit blog is een bewerking van het artikel Visserstruien - Feitsma et al – in Kostuum 2023
Lees verder
- Maaike Feitsma: project Keeping it Local
- Maaike Feitsma: Een visserstrui als collegesweater
Aanvullingen