De evolutie van de sneaker: van wafelijzer naar 3D-printer

Sneakers zijn een speelplaats voor materiaaltechnische innovaties. Zo kunnen sneakerheads al lang hun eigen ideeën realiseren via digitale 'customization' van sneakerontwerpen en zijn de eerste 3D-geprinte zolen al toegepast. 

1968: Puma Suede

De Puma Suede werd in 1968 gelanceerd en sloeg een nieuwe weg in: waar de meeste sneakers werden gemaakt van leer en canvas, besloot Puma een suède upper (bovenkant van de schoen) te koppelen aan een dikke rubberen zool. De schoen werd onmiddellijk opgepikt door trendsetters op straat en ook atleten maakten graag gebruik van deze sneaker.

In 1968 werden de schoenen onderdeel van een historische foto, ook wel bekend als de 1968 Olympics Black Power Salute, waarbij medaillewinnaars van de 200-metersprint, Tommie Smith en John Carlos, een gebalde vuist met zwarte handschoen in de lucht staken. Beide atleten hadden ook hun schoenen, de Puma Suedes, uitgetrokken en stonden op hun sokken op het podium. Zij wilden aandacht vragen voor de ondergeschikte positie van en de armoede onder de zwarte bevolking, en de strenge regels van het IOC omtrent sponsoring.[1] Hiermee werden de Puma’s onlosmakelijk verbonden aan dit iconische moment.

Later is in de breakdancefilm Beat Street (1984) de populariteit van de Puma Suede onder b-boys (breakdancers) goed terug te zien: alle dansers dragen deze schoenen. De Suedes staan sinds de opkomst van het breakdancen in de jaren 80 synoniem aan de dansstijl. Vandaag - vijftig jaar na de lancering van deze sneaker - is de schoen nog steeds te koop en wordt, naast casual sneaker, ook nog steeds gezien als de schoen van de b-boy.

1987: Nike Air Max 1

In 1979 kwam de Nike Tailwind uit. In deze schoen zaten verborgen air pockets, die zorgden voor een verbeterde demping. Het duurde tot 1987 voordat Nike’s (legendarische) sneakerontwerper Tinker Hatfield besloot om deze air pockets aan de zijkant van de zool zichtbaar te maken. Hij vond zijn inspiratie bij Centre Pompidou. Een gebouw waar alle inwendige systemen aan de buitenkant waren bevestigd. Maar het was David Forland – director of cushioning innovation – die de doorslaggevende uitvinding voor de zichtbare luchtkussens deed.[2]

Het eerste prototype voor de Nike Air Max 1 zag het licht en legde de basis voor alle volgende Nike Air-schoenen. De sneaker met air bubble is niet meer weg te denken uit het straatbeeld en werd omarmd door liefhebbers over de hele wereld.

2004: Nike Free 5.0

De jaren na Nike Air zorgde voor een strijd in de dempingstechnologie. Wie kon de beste technieken verzinnen om de voeten zoveel mogelijk te verwennen? Als reactie op de steeds spectaculairdere schoen- en zoolontwerpen, gingen sommige atleten bewust op blote voeten trainen. Sindsdien gaan er nog stemmen op dat renschoenen meer kwaad dan goed zouden doen, en het rennen op blote voeten veel voordelen zou hebben.

Ondanks het feit dat de voordelen van rennen op blote voeten nooit wetenschappelijk zijn bewezen, verschijnt in 2004 toch de Nike Free 5.0. Het concept van barefoot running (letterlijk: rennen op blote voeten) vormde de inspiratie voor Nike om de Free-technologie te ontwikkelen. Hierin staat de natuurlijke afwikkeling van de voet, die door inkepingen in de zool mogelijk wordt gemaakt, centraal. Deze techniek zou ervoor zorgen dat atleten de spieren in hun voeten beter konden opbouwen.

2017: Adidas 4D Futurecraft

Voorlopers van 3D-printtechnieken werden al in de jaren 80 ontwikkeld. Het duurde echter tot de 21ste eeuw voor 3D-printen voor consumenten beschikbaar werd. Het was wachten op de eerste sneakerfabrikant die deze technologie in zou gaan zetten voor het maken van midsoles: de laag van de zool die tussen de schoen en de laatste onderlaag zit.

De fabrikant Carbon ontwikkelde op basis van jarenlange ervaring en data van Adidas de Futurecraft 4D-zool. Met behulp van zuurstof en licht wordt een vloeistof omgezet in vaste materie die de uiteindelijke zool vormt. De zool bevat 20.000 individuele verstevigingsbalkjes die zorgen voor een duurzaam product met hoogwaardige teruggave van de energie.

Nieuwe materiaalcombinaties, luchtzolen en 3D-printen: sneakers zijn een speelplaats voor materiaaltechnische ontwikkelingen. Schoenen hebben al vaker de rol van mode-innovator gehad, bijvoorbeeld toen men op zoek ging naar een makkelijkere manier om schoenen open en dicht te krijgen. Het resultaat was de rits en is sindsdien niet meer weg te denken uit de mode. Lees hierover meer in Een moderne rits in een traditioneel pak.

Modemuze@OBA: Innovation. Van 18 mei tot en met 2 september zijn deze sneakers te zien in de tentoonstelling Modemuze@OBA: Innovation. Voor de tentoonstelling selecteerden 15 musea en 4 verzamelaars innovaties uit de modegeschiedenis.

Meer over sneakers

• Jason Coles, Golden Kicks: The Shoes that Changed Sport, 2016.
• Eline Hoetmer, ‘Walking on Air’ op Modemuze.
• Sjouk Hoitsma, ‘Sneakers in Museum Rotterdam’ op Modemuze.
• Catherine Regout, ‘Hiphop en straatcultuur. In gesprek met: Aruna Vermeulen’ op Modemuze.
• Lisa Whittle, ‘De schoen van de 21ste eeuw. In gesprek met: sneakerverzamelaars’ op Modemuze.

[1] http://www.goldenkicksbook.com/the-salute-and-the-suede-how-puma-came-to-be-part-of-the-mexico-68-the-black-power-salute/.

[2] https://news.nike.com/news/the-evolution-of-visible-air.