En als het regent…. Martinot! De eerste Nederlandsche parapluiefabriek te Dordrecht
Artikel
De eerste? De langst bestaande!
Volgens familieoverlevering zou de Franse Jean Pierre Martinot le jeune (1789-1859) met zijn echtgenote in 'zijn ezelwagen volgeladen met paraplu's naar Dordrecht zijn gereden' en zo de paraplu in ons land hebben geïntroduceerd.[1]
Echter kende men hier de paraplu/parasol al eerder. In Afrika en Azië gebruikte men al eeuwen parasols, waaruit de paraplu voortkomt. Vermoedelijk is de parasol oorspronkelijk ontstaan in het oude Egypte. In de vroege 16de eeuw raakte de parasol ook in Zuid-Europa bekend.
De verspreiding naar Noord-Europa ging langzamer, in de 17de eeuw worden ze wel in bronnen genoemd, maar pas in de tweede helft van 18de eeuw op grotere schaal. Echter pas in de 19de eeuw komt de paraplu echt tot bloei. [2]
De familie kwam omstreeks 1818 vanuit Frankrijk naar Nederland.[3] Aanvankelijk vestigde ze zich in Rotterdam, alwaar ze in de paraplu-business stapte.[4] In 1822 nam een tak van de familie de bestaande parapluzaak van de erven van Anthonie Artiges te Dordrecht over.[5]
Artiges was in 1808 met de productie van paraplu's en parasols begonnen, ook kon men er terecht voor reparaties, nieuwe bekleding en herstellen van waaiers.[6] De Martinots namen het bedrijf in 1822 over en bleven tot 2008, waarmee ze ongetwijfeld veruit de langste bestaande parapluwinkel van het land zijn geweest.
Het credo van de firma 'de eerste paraplu-fabriek' klopt dus niet helemaal. Echter doet dit niets af aan de unieke bedrijfscollectie die bewaard is gebleven. Deze verzameling is door de nazaten aan Huis Van Gijn overgedragen.
Naast de paraplu's en parasols bestaat er ook een klein familie- c.q. bedrijfsarchief. Het bevat foto's, krantenartikelen, advertenties, paspoorten, bedrijfsdocumenten en marketingmateriaal. Een fantastische bron om gezamenlijk met de paraplu's te bestuderen.
Fabriek en winkel
De firma verkocht geïmporteerde paraplu's en parasols en had reparatieservice. Aan het einde van de 19de eeuw ging Martinot ook zelf paraplu's fabriceren. Vanwege ruimtegebrek verplaatste men de fabriek in 1900 naar een pand aan de Wijnstraat[7], waar op 4 mei 1904 brand uitbreekt.
Later verhuist de fabriek naar een kolossaal pakhuis aan de Kuipershaven. De fabriek blijft tot 1925 in bedrijf en sluit vanwege tekorten aan grondstoffen als gevolg van de Eerste Wereldoorlog.
De winkel bleef in hetzelfde pand in de winkelstraat gevestigd, waar hun voorganger aan het begin van de 19de eeuw gestart was. Rond 1900 wordt het pand verbouwd en mogelijk stamt de gevelversiering uit deze tijd (foto 3).
Door de verschillende uitsteektekens in parapluvormen, kon het winkelend publiek de winkel niet over het hoofd zien. Later is de gevel verbouwd en is de deur naar rechts verplaatst, waardoor er een grote etalage ontstond.
Van het presenteren van de handelswaar in de etalages wordt een heel werk gemaakt. En bij jubilea worden er prachtige composities van de historische paraplu's, -sollen en wandelstokken, in combinatie met antieke kleding, tentoongesteld.
De favorieten van Mien en Albert
De bedrijfscollectie is gekoesterd door de familie. In diverse krantenartikelen wordt aangehaald dat zus en broer Gelissen vol trots de stokoude paraplu´s tevoorschijn halen. Zo wordt gewag gemaakt van 'de familieparaplu uit 1780', gemaakt van walvisbalein, koper, zijde en ivoor (afb. 7).
Mien en Albert noemen ook de zwart kanten weduweparaplu (afb. 8) met strik uit 1830 en een regenscherm uit de Charlestontijd uit 1920. Verder komen er nog verstelbare rijtuigparasolletjes' (afb. 9) met ivoren knoppen en lusjes uit de doos.
Ze beschrijven een 'Chinoise', een chinees tempeltje (afb. 10); een 'bains de mer', een herenparasolletje en een 'chante claire', een parasol met dierenkop als knop.[8] Verschillende musea zouden flink veel geld voor de collectie hebben geboden.[9] Maar de familie ging niet overstag en hield de paraplu's in de familie.
Na het overlijden van de laatste paraplu-telg werd de gewilde bedrijfscollectie dus overgedragen aan Huis Van Gijn. Daar wacht nu een inventarisatieproject. De zonne- en regenschermen, de accessoires en wandelstokken worden beschreven en gedateerd.
Hopelijk kunnen we bij het volgende blog in het najaar de collectie in volle glorie laten zien. Wie meer weet van paraplu's en parasols, van de fabricage, geschiedenis of de familie Martinot, we horen het graag. Wordt vervolgd….
[1] De Telegraaf, regionale editie, zaterdag 4 maart 1995
[2] Zie: T.S. Crawford, A history of the umbrella, 1970
[3] De Dordtenaar, 23 augustus 1989, Familie-archief Martinot
[4] In de geboorteakte Marianne Martinot wordt vader Martinot 'paraplui kooper' genoemd, Stadsarchief Rotterdam, 999-01, 1820B, akte 1330,
[5] De Dordrechtsche Courant, 21 november 1822, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.
[6] De Dordrechtsche Courant, 11 augustus 1808, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.
[7] De Dordrechtsche Courant, 26 november 1900, Collectie: Regionaal Archief Dordrecht.
[8] De Dordtenaar, 23 augustus 1989, Familie-archief Martinot
[9] De Telegraaf, regionale editie, zaterdag 4 maart 1995
Aanvullingen