Aanraken mag! MoMu's Studiecollectie onthuld

Deze museumbibliotheek fungeerde gedurende vele jaren als een dynamische kunstenbibliotheek, intensief geconsulteerd door het eigen wetenschappelijke museumteam, maar ook bezocht door studenten van modeacademies, professionals en wetenschappelijk georiënteerde onderzoekers.

Sinds 2021 hebben we een Studiecollectie geïmplementeerd in de leeszaal van het museum. Doelpubliek: iedereen met een interesse voor mode of textiel. Een collectie die niet achter slot en grendel blijft, maar die je kunt aanraken, bekijken en onderzoeken. Een collectie die de modegeschiedenis weerspiegelt en tegelijk ook de diversiteit aan textieltechnieken - in kledingstukken, accessoires en textielfragmenten met verschillende geografische achtergronden.

MoMu gelooft sterk in de toegevoegde waarde van objectgericht onderzoek – hoewel de literatuur die je hier omringt je alleen maar meer zal doen verdiepen in je onderwerp. Wie een afspraak in de bibliotheek boekt, kan er een vooraf opgestelde selectie consulteren. Een exclusieve online database maakt het mogelijk de Studiecollectie te doorzoeken en je eigen favorietenlijst op te slaan.

De Studiecollectie omvat kleding, accessoires en vlak textiel: enkele voorbeelden uit de 18e eeuw, maar voornamelijk 19e en 20e-eeuws mode-erfgoed. Het is een internationale kledingverzameling, waaronder zich streekdrachten uit verschillende werelddelen en culturen bevinden. Azië, Europa en Zuid-Amerika zijn in deze deelcollectie het best vertegenwoordigd.

De collectie “modieuze” kleding omvat werk van bekende Franse modeontwerpers zoals Dior en Balenciaga, maar ook confectie, zelfgemaakte kleding of door naaisters en kleermakers vervaardigde stukken. Hier zijn de items geselecteerd omdat ze de modieuze tijdsgeest weerspiegelen of bijvoorbeeld een bijzondere textieltechniek vertegenwoordigen.

Daarnaast is er ook selectie sportkleding ter beschikking, onderkleding, ceremoniële kleding en kleding gedragen in een professionele functie.

Het hedendaagse luik bevat dan weer ontwerpen van Yohji Yamamoto en een vertegenwoordiging van Belgische designers waaronder Bruno Pieters, Dries Van Noten, Dirk Van Saene en Walter Van Beirendonck.

Ten laatste zijn er objecten die getuigen van hoe men in het verleden omging met kleding en het creëren van een garderobe (onafgeronde kledingstukken, losse kledingonderdelen, vermaakte kledingstukken, halffabrikaten van winkels).

Niet overbodig zijn ook de objecten in staat van degradatie. Zo vormt een lijfje uit verzwaarde zijde een perfect voorbeeld van hoe vergankelijk een object uit dit materiaal is. Een kledingstuk in deze toestand zal je zelden opgesteld zien in een museum, maar kun je in de studiecollectie van dichtbij komen bestuderen.

Buiten de kleding en accessoires zijn er fragmenten en stalen op het vlak van textieltechnieken (kant, bijzondere weefsels...) en onderwijs op het vlak van textiel en mode (merklappen en andere naaioefeningen).

In MoMu wordt alles in het werk gesteld om de museumcollectie zo goed mogelijk te conserveren volgens de daarvoor bestaande internationale standaarden. Daarnaast is er echter ook een aanzienlijke vraag om het kwetsbare textiele erfgoed van dichtbij te bestuderen. Wanneer je een object kan en mag manipuleren, zijn er andere antwoorden op onderzoeksvragen te vinden dan die je uit boeken kunt destilleren. Gebruikte stiktechnieken bijvoorbeeld, of het ingenaaide etiket van een modehuis. Of er zakken zijn ingezet of hoe de voeringsstof aanvoelt... het zijn allemaal dingen die je alleen door het consulteren van een object te weten kunt komen.

In deze context speelde het idee om een Studiecollectie op te starten al een lange tijd... Het nulpunt van MoMu’s Studiecollectie bevindt zich namelijk in 2012, wanneer het museum de kans krijgt tot verwerving van de collectie van Jacoba de Jonge. Deze Nederlandse verzamelaarster maakte graag gebruik van een aparte verzameling historische objecten, die ze inzette als didactisch materiaal. 500 objecten in de Studiecollectie zijn afkomstig uit haar collectie.

Gelijktijdig met deze verwerving startte een gesubsidieerd cultureel erfgoedproject over het gebruik van studiecollecties in de academische en erfgoedcontext, in samenwerking met de afdeling Conservatie en Restauratie van de Universiteit Antwerpen (UA). Een van de concrete gevolgen van het project is een langdurige bruikleen van de UA aan MoMu. Die bruikleen omvat een selectie van ongeveer 300 objecten uit de studieverzameling van de UA, een collectie historische kleding en streekdrachten die wordt gebruikt om haar studenten op te leiden. De studieverzameling van de UA vindt haar oorsprong in een gift van het Fashion Institute of Technology (FIT) in New York, waarmee Chris D’Hondt, voormalig hoofd van de opleiding, goede contacten had.

In 2017 ontving het museum een andere schenking voor de Studiecollectie, van de Antwerpse kostuumontwerpster en docente Frieda Verhees (een grotere schenking van Frieda's garderobe zou volgen, voor de museumcollectie, zie dit blog). Het idee achter deze schenking en haar verzameling in se is de mogelijkheid om volledige kledingsets te tonen, “van top tot teen”, typisch voor verschillende periodes uit de 20e eeuw. Hier was bovendien een film en specifiek collectieportaal aan verbonden, gefinancierd door de Vlaamse Overheid en cultureel portaal Europeana.

Het collectieteam selecteert objecten voor de Studiecollectie ook binnen schenkingsvoorstellen. Objecten die overlappen met de museumcollectie of in een dergelijke staat zijn dat zij niet als museale collectie kunnen worden aanvaard komen hiervoor in aanmerking. Onlangs is er daarnaast ook een grote anonieme schenking verworven met kleding uit de 19e en 20e eeuw, specifiek voor de Studiecollectie.

In de eerste jaren merkt MoMu dat de nieuwe verzameling, hoewel voor iedereen toegankelijk, vooral gebruikt wordt door creatieve teams op zoek naar inspiratie. Ook schoolgroepen gebruiken de verzameling vaak vanuit een specifieke insteek. Zo vinden docenten van diverse opleidingen intussen goed hun weg naar de verzameling.

Een van de manieren om een breder publiek aan te spreken is ‘Identi(tijd)’, een project gericht op het voortgezet onderwijs. Aan de hand van vragen, stellingen en opdrachten leert een gids de jongeren over de impact van mode op onze identiteit.

Door de grote belangstelling werd het project uitgebreid met een lesmap gelinkt aan de lesstof van de scholen zelf. Op die manier kunnen de leerkrachten voor of na het bezoek verder werken rond dezelfde onderwerpen. De scholen worden vrijgelaten om te kiezen welke tips in hun lessen passen. Uit feedback blijkt al een appreciatie voor het feit dat ze via kleding rond maatschappelijke thema’s zoals identiteit of duurzaamheid kunnen werken.

Naast projecten gericht op jongeren zijn er ook initiatieven voor bewoners van woonzorgcentra. Zo lanceerde MoMu een “reminiscentiekoffer”, in samenwerking met onder andere Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Het ophalen van herinneringen blijkt erg waardevol voor mensen met dementie. Door haar specifieke inhoud is de koffer een tool om verbinding te creëren en gesprekken op gang te brengen.

Om het publiek meer bij de Studiecollectie te betrekken organiseert de bibliotheek ook pattern-a-thons. Tijdens die events creëren deelnemers patronen van objecten uit de studiecollectie. Omdat specifieke voorkennis niet nodig is, kan iedereen de sessies bijwonen. Na afloop worden de gemaakte patronen gedigitaliseerd en gedeeld op Wikimedia Commons, waar iedereen ze kan raadplegen.

Wil je gebruik komen maken van de Studiecollectie? Je kunt elke week meerdere dagen bij ons terecht. Via deze website kun je een afspraak maken voor een bezoek.